Wzrost zachorowań na nowotwory wśród młodych dorosłych. Lekarze wymieniają przyczyny

Większa liczba diagnoz – czy zawsze oznacza więcej chorych?

W ostatnich latach zauważamy znaczący wzrost rozpoznań nowotworów wśród osób przed 40. rokiem życia. Zjawisko to wywołuje pytania o rzeczywiste przyczyny tego trendu oraz jego skalę. Część specjalistów wskazuje, że poprawa dostępu do badań przesiewowych oraz większa czujność pacjentów powodują wcześniejsze i częstsze wykrywanie chorób. Rosnąca świadomość zdrowotna i rozwój profilaktyki, w tym popularność kolonoskopii, również wpływają na zwiększenie liczby rozpoznań.

Niemniej jednak dane epidemiologiczne nie pozostawiają złudzeń – mamy do czynienia z realnym wzrostem zachorowań, a nie jedynie efektem statystycznym. Oznacza to bezpośrednią potrzebę dostosowania systemu ochrony zdrowia i polityk zdrowotnych do zmieniającego się profilu ryzyka w populacji. Szczególnie wzrasta częstość diagnoz u kobiet, co przekłada się na większe obciążenie poradni onkologicznych, lecz także stwarza szansę na skuteczniejsze leczenie dzięki wcześniejszemu wykrywaniu nowotworów.

Kluczowym z punktu widzenia pacjenta jest rozróżnienie wpływu lepszej diagnostyki od czynników środowiskowych oraz sposobu życia, które podnoszą ryzyko zachorowań.

Styl życia a rosnące ryzyko – wpływ pracy siedzącej i braku aktywności

Wśród nawyków najbardziej zwiększających zagrożenie rozwojem nowotworów wymienia się przede wszystkim długotrwałe siedzenie i niską aktywność fizyczną. Postęp cyfryzacji, zmiana modelu pracy oraz przeniesienie wielu zadań do świata online sprawiają, że spędzamy znaczną część dnia przy biurku.

Konsekwencje tego trybu życia wykraczają poza problemy z kręgosłupem czy ogólną kondycją fizyczną – badania wykazują, że brak ruchu istotnie zwiększa ryzyko wystąpienia raka jelita grubego. Warto podkreślić, że chodzi nie tylko o samą pozycję siedzącą, lecz także o złe nawyki towarzyszące, takie jak podjadanie i nieregularne spożywanie posiłków. Zły styl żywienia prowadzi do otyłości, a ta jest silnie związana z ryzykiem wielu nowotworów.

Eksperci podkreślają, że brak ruchu powoduje zaburzenia hormonalne i metaboliczne, co zwiększa podatność organizmu na stany zapalne oraz zmiany w tkankach sprzyjające rozwojowi nowotworów. Choć na pierwszy rzut oka wydają się one proste – krótsze odcinki siedzenia, regularne przerwy na ruch czy świadome planowanie posiłków – to właśnie takie działania przynoszą realne i wymierne korzyści zdrowotne. Dla osób pracujących biurowo lub uczących się zdalnie są one równie ważne jak regularne badania przesiewowe.

Używki – niezmienne, ale wciąż istotne czynniki ryzyka

Do znaczącej grupy zagrożeń dla zdrowia należą także używki, które w wielu populacjach odpowiadają za dużą część zachorowań na nowotwory. U kobiet szczególnie istotny jest wpływ alkoholu na nowotwory hormonozależne. Analizy krajowe wskazują, że nawet 9% przypadków raka piersi w Polsce można powiązać z konsumpcją alkoholu. Liczba ta oznacza konkretne tysiące osób, co pokazuje, jak istotne są działania mające na celu ograniczenie spożycia alkoholu.

Nie zmniejsza się również znaczenie palenia papierosów – to czynnik ryzyka nie tylko raka płuc, lecz także wielu innych nowotworów. Wyniki badań w polskiej populacji są jednoznaczne: palenie odpowiada za około 30% wszystkich zachorowań na nowotwory. Każde zmniejszenie liczby palaczy przekłada się więc bezpośrednio na poprawę zdrowia publicznego.

Najlepszą profilaktyką osobistą są proste decyzje: ograniczenie alkoholu, rzucenie palenia i – jeśli zachodzi taka potrzeba – skorzystanie z fachowego wsparcia. Z perspektywy całego systemu opieki zdrowotnej te działania, wzmocnione edukacją i dostępnością poradnictwa, dają szybkie efekty. Warto pamiętać, że zmiana ryzyka zaczyna się niezależnie od wieku, a korzyści zdrowotne widoczne są już po kilku tygodniach od zaprzestania palenia czy zmniejszenia spożycia alkoholu.

Zróżnicowane ryzyko w różnych grupach wiekowych

Choć ogólnie obserwujemy wzrost zachorowań na nowotwory, profil ryzyka zmienia się wraz z wiekiem, co ma ogromne znaczenie dla planowania strategii profilaktycznych. U młodszych osób dominują inne jednostki chorobowe niż u osób starszych, dlatego działania profilaktyczne i ścieżki badań powinny być ściśle dostosowane do etapu życia.

Wśród kobiet do 25. roku życia przeważają zachorowania na raka jajnika, natomiast w dalszym okresie dorosłości do głosu dochodzą schorzenia związane ze stylem życia oraz czynnikami środowiskowymi. W grupie wiekowej 25-44 lat najczęściej diagnozuje się raka szyjki macicy i jajnika. W populacji powyżej 65. roku życia połowę wszystkich przypadków stanowi rak trzonu macicy.

Takie uwarunkowania podkreślają, że skuteczna profilaktyka powinna łączyć dwie strategie: zmianę czynników ryzyka przez całe życie oraz precyzyjne badania przesiewowe we właściwym wieku. Najważniejsze pozostaje systematyczne konsultowanie się z lekarzem oraz dopasowywanie planu badań do własnej historii zdrowotnej i obciążeń rodzinnych, co pozwala na wczesne wykrycie zmian i zwiększa szanse na skuteczne leczenie.