Niedawno oficjalnie uznano nowy typ cukrzycy, nazwany cukrzycą typu 5, która dotyka głównie dzieci. W przeciwieństwie do powszechnie znanych typów 1 i 2, ten nowy rodzaj nie wynika z autoimmunologicznych reakcji organizmu ani stylu życia, lecz z niedożywienia we wczesnym dzieciństwie. Niedożywienie to prowadzi do zaburzeń w rozwoju trzustki. Uznanie cukrzycy typu 5 za odrębną jednostkę chorobową jest ważne, ponieważ wymaga ona specyficznej diagnostyki i leczenia.
Cukrzyca typu 1 i 2: Krótkie przypomnienie
Najbardziej znane odmiany cukrzycy to:
-
Cukrzyca typu 1: To choroba autoimmunologiczna, w której system odpornościowy atakuje i niszczy komórki trzustki odpowiedzialne za produkcję insuliny. Zwykle ujawnia się w dzieciństwie lub młodości, a jej przebieg jest nagły. Pacjenci z tym typem cukrzycy wymagają codziennych zastrzyków z insuliną. Stanowi ona około 5-10% wszystkich przypadków cukrzycy.
-
Cukrzyca typu 2: Często związana z insulinoopornością, czyli sytuacją, gdy komórki organizmu przestają prawidłowo reagować na insulinę. W miarę postępu choroby produkcja insuliny stopniowo maleje. Najczęściej diagnozuje się ją u osób po 40. roku życia, choć coraz częściej dotyka młodszych, a nawet dzieci. Jej rozwój jest powolny. Początkowe leczenie obejmuje zmiany w diecie i stylu życia, a później mogą być konieczne leki doustne lub insulina. To znacznie powszechniejszy typ, odpowiadający za 90-95% wszystkich przypadków.
Inne, mniej znane typy cukrzycy
Oprócz dominujących typów 1 i 2, istnieją również inne formy cukrzycy:
-
Cukrzyca typu 3c: Jest to cukrzyca wtórna, wynikająca z uszkodzenia trzustki, np. w wyniku przewlekłego zapalenia, urazów, nowotworów lub operacji. Trzustka nie produkuje wystarczającej ilości insuliny ani enzymów trawiennych. Często bywa mylona z cukrzycą typu 2, ale wymaga odmiennego leczenia, w tym często insuliny i enzymów trzustkowych.
-
Cukrzyca typu 4: To nowsza kategoria, zaproponowana w badaniach japońskich i amerykańskich. Dotyczy osób starszych, które nie mają nadwagi ani otyłości, a mimo to wykazują insulinooporność. Często towarzyszy jej zaburzone funkcjonowanie limfocytów T i stan zapalny. Jest jeszcze słabo poznana, ale wskazuje na istnienie form cukrzycy u seniorów, które nie pasują do wcześniej znanych klasyfikacji.
Nowo uznana cukrzyca typu 5
Najnowszym dodatkiem do listy jest cukrzyca typu 5, oficjalnie uznana przez Międzynarodową Federację Diabetologiczną. Jej kluczową cechą jest powiązanie z niedożywieniem w dzieciństwie, które negatywnie wpływa na prawidłowy rozwój i funkcjonowanie trzustki.
-
Według Craiga Bealla z Uniwersytetu w Exeter, cukrzyca typu 5 dotyka około 20-25 milionów ludzi na świecie i jest bardziej rozpowszechniona w krajach uboższych.
-
Osoby dotknięte tym typem cukrzycy zazwyczaj mają niską masę ciała i niedobór insuliny, jednak w przeciwieństwie do cukrzycy typu 1, nie jest to spowodowane autoimmunologicznym uszkodzeniem trzustki.
-
Badania na zwierzętach sugerują, że dieta uboga w białko w okresie ciąży lub wzrostu może prowadzić do niedorozwoju trzustki. Mniejsza trzustka oznacza mniej komórek beta produkujących insulinę, co zwiększa ryzyko rozwoju różnych form cukrzycy.
Inne rzadsze formy cukrzycy
Istnieje ponad tuzin różnych typów cukrzycy, a wiele z nich ma rzadkie podłoże genetyczne.
-
Cukrzyca noworodkowa: Pojawia się bardzo wcześnie, często w pierwszych miesiącach życia, z powodu genetycznych zaburzeń mechanizmu uwalniania insuliny z trzustki. Niektóre dzieci mogą być leczone tabletkami stymulującymi wydzielanie hormonu.
-
Cukrzyca typu MODY (Maturity-Onset Diabetes of the Young): To dziedziczna forma cukrzycy, która rozwija się u młodych osób, ale przypomina typ 2. Wynika z konkretnych mutacji genetycznych i wymaga badań genetycznych do diagnozy.
-
Cukrzyca związana z mukowiscydozą: Około jedna trzecia pacjentów z mukowiscydozą rozwija ten typ cukrzycy przed 40. rokiem życia.
-
Cukrzyca ciążowa: Rozwija się w czasie ciąży, zazwyczaj między 24. a 28. tygodniem, na skutek zmian hormonalnych zmniejszających wrażliwość na insulinę. Czynniki ryzyka to m.in. nadwaga, otyłość, rodzinne występowanie cukrzycy i urodzenie dużego dziecka w poprzedniej ciąży.
Znaczenie precyzyjnej diagnozy
Cukrzyca to zbiorcza nazwa dla wielu chorób metabolicznych charakteryzujących się podwyższonym poziomem glukozy we krwi, ale ich przyczyny mogą być bardzo zróżnicowane. Dlatego trafna diagnoza konkretnego typu cukrzycy jest kluczowa dla skutecznego leczenia. Uznanie cukrzycy związanej z niedożywieniem za odrębny typ 5 otwiera drogę do lepszego zrozumienia i opieki nad pacjentami, zwłaszcza w regionach o niskich dochodach. Jak podkreśla Craig Beall, to ważny krok w globalnym zrozumieniu i zarządzaniu cukrzycą.