Coraz więcej diagnoz czerniaka. Zachorowalność w Polsce wzrosła trzykrotnie
Wzrost liczby zachorowań na czerniaka w Polsce
W ciągu ostatnich 30 lat liczba przypadków czerniaka – jednego z najgroźniejszych nowotworów skóry – w Polsce wzrosła aż trzykrotnie. Rocznie blisko 1400 osób umiera z powodu tej choroby, co budzi niepokój wśród ekspertów. Zwracają oni uwagę na potrzebę systematycznej samokontroli skóry, ochrony przed szkodliwym promieniowaniem słonecznym oraz czujności na wszelkie niepokojące zmiany skórne. Na szczęście dzięki rozwojowi medycyny dostępne są coraz skuteczniejsze terapie.
Na czym polega czerniak?
Czerniak to nowotwór złośliwy wywodzący się z melanocytów, czyli komórek produkujących melaninę odpowiedzialną za pigmentację skóry. Charakteryzuje się agresywnym wzrostem, może dawać przerzuty i często dotyka osoby młode oraz w średnim wieku. Choć najczęściej rozwija się na powierzchni skóry, może także występować w nietypowych lokalizacjach, takich jak błony śluzowe jamy ustnej, nos czy gałka oczna.
W skali globalnej obserwujemy rosnącą liczbę zachorowań na czerniaka, a podobny trend występuje również w Polsce. Zgodnie z danymi Narodowego Funduszu Zdrowia, zachorowalność na ten nowotwór wzrosła trzykrotnie, a każdego roku diagnozuje się kilka tysięcy nowych przypadków.
Profilaktyka i czynniki ryzyka
Nie wszyscy jednak są na równym poziomie narażeni na czerniaka. W grupie ryzyka znajdują się przede wszystkim osoby o jasnej karnacji, z piegami i licznymi znamionami oraz te, które w dzieciństwie doświadczyły oparzeń słonecznych. Dodatkowe czynniki predysponujące to przede wszystkim:
- długotrwała, niechroniona ekspozycja na słońce,
- korzystanie z solarium,
- występowanie czerniaka w rodzinie,
- osłabienie układu odpornościowego,
- wiek – ryzyko wzrasta z upływem lat.
Aby ułatwić samokontrolę skóry, specjaliści rekomendują stosowanie zasady ABCDE:
- A (Asymetria) – czy znamię jest asymetryczne i nierówne?
- B (Brzegi) – czy brzegi są poszarpane lub nieregularne?
- C (Color) – czy kolor znamienia się zmienia?
- D (Diameter) – czy średnica przekracza 6 mm?
- E (Ewolucja) – czy zmiana rośnie, swędzi lub krwawi?
W razie zauważenia któregokolwiek z tych objawów, wskazana jest konsultacja z dermatologiem lub onkologiem.
Nowoczesne metody leczenia i program lekowy
W leczeniu czerniaka nastąpił znaczący postęp. Od 2021 roku w Polsce działa program lekowy finansowany przez NFZ, który obejmuje dostęp do terapii celowanych oraz immunoterapii. Program ten skierowany jest do dorosłych oraz młodzieży powyżej 12. roku życia. Tylko w pierwszej połowie 2025 roku skorzystało z niego aż 3,3 tysiąca pacjentów, a na leczenie przeznaczono ponad 190 milionów złotych.
Co więcej, od 1 lipca 2024 roku refundowany jest także lek dedykowany osobom z czerniakiem błony naczyniowej oka – odmianą nowotworu, która występuje rzadziej, ale jest znacznie trudniejsza do leczenia.
Znaczenie profilaktyki w walce z czerniakiem
Choć nowoczesne leczenie daje nadzieję, lekarze podkreślają, że kluczowa jest profilaktyka. Zalecenia obejmują:
- codzienne stosowanie kremów z filtrem UV o wysokim SPF, nawet podczas pochmurnych dni,
- unikanie bezpośredniej ekspozycji na słońce w godzinach 11:00-16:00,
- noszenie odpowiedniej odzieży ochronnej, kapeluszy i okularów przeciwsłonecznych,
- rezygnację z korzystania z solarium,
- regularne badanie skóry oraz monitorowanie znamion.
Osoby o skórze wrażliwej, dzieci, seniorzy oraz pacjenci przyjmujący leki fotouczulające powinni stosować filtry SPF 30–50+, aby zapewnić sobie optymalną ochronę.
Gdzie szukać dodatkowych informacji?
Więcej szczegółów na temat profilaktyki i leczenia czerniaka można znaleźć w Poradniku Pacjenta NFZ, dostępnym w internecie. Zapoznanie się z tym materiałem pozwala nie tylko lepiej chronić siebie, ale także bliskich przed tą poważną chorobą.